ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜ ਕਕਾਰ:-


1. ਕੇਸ਼ :- (ਕੇਸ  ਗੁਰੂ  ਕੀ  ਮੋਹਰ)  ਕੇਸ  ਸਿੱਖਾਂ' ਦਾ  ਇੱਕ  ਅਹਿਮ ਕਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ  ਵਾਲ  ਵੀ  ਕਿਹਾ  ਜਾਂਦਾ  ਹੈ | ਹਰ ਸਿੱਖ ਕੇਸਾ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਭਾਵਨਾਂ ਨਾਲ ਰੱਖਦਾ  ਹੈ  ਤੇ ਹਰ   ਸਿੱਖ ਕੇਸਾ  ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ  ਦਾ  ਪ੍ਰਤੀਕ  ਮਨ ਕੇ  ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾਂ  ਹੈ | ਸਿੱਖ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ  ਏਹਨਾ  ਕੇਸਾ ਉੱਪਰ ਸਜਾਈ ਦਸਤਾਰ ਵਜੋਂ ਹੁੰਦੀ  ਹੈ | 
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਆਪਣੇ  ਕੇਸਾ  ਦਾ  ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ  ਕਰਦੇ ਸੀ |  ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ 
                  ਖ਼ਾਲਸੋ  ਮੇਰਾ  ਰੂਪ  ਹੈ  ਖਾਸ  ||
                  ਖ਼ਾਲਸੇ  ਮਹਿ  ਹੌ  ਕਰੋ  ਨਿਵਾਸ ||

ਖ਼ਾਲਸਾ ਮੇਰਾ ਅਕਸ  ਹੈ | ਖ਼ਾਲਸੇ  ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੈਂ  ਵੱਸਦਾ  ਹਾਂ |


ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ  ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਕੇਸ ਕੱਟਣ  ਅਤੇ  ਸਿੱਖੀ  ਨੂੰ ਛੱਡਣ  ਤੋਹ ਇਨਕਾਰ  ਕਰ ਦਿਤਾ  ਉਹਨਾਂ  ਨੂੰ ਜਾਲਮਾਂ  ਪਾਸੋ  ਸ਼ਹੀਦ  ਕਰ ਦਿਤਾ  ਗਿਆ | ਜਿਸ  ਤੋਹ  ਪਤਾ  ਚਲਦਾ  ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ  ਲਈ ਕੇਸਾ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਮਹੱਤਤਾ  ਹੈ |

2. ਕੰਘਾ :- ਕੰਘਾ ਲੱਕੜ ਦੀ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕੰਘੀ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਇਸ ਕੰਘੀ ਨਾਲ ਦਿਨ  ਵਿੱਚ  ਦੋ  ਵਾਰ ਸਿਰ ਬੋਹੁਣ ਦੀ ਹਿਦਾਇਤ ਹੈ |  ਇਸ ਕਕਾਰ ਨੂੰ  ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਕੇਸਾ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜੂੜੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ  ਹੈ | ਇਹ ਸਫਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ|


ਕੰਘੀ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ ਸੁਥਰਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ, ਬਲਕਿ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇਕ ਹੁਕਮ ਹੈ | 
ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਲੱਕੜ ਦੀ ਇਹ ਕੰਘੀ ਵਾਲਾਂ ਅਤੇ ਖੋਪੜੀ 'ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਖੂਨ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਇੱਥੇ ਵੱਧਦਾ ਹੈ. ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਾਲ ਟੁੱਟਣ, ਖੁਸ਼ਕੀ ਆਦਿ ਵੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

3. ਕੜਾ :- ਕੜੇ  ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੁਆਰਾ 1699 ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਅਮ੍ਰਿਤ ਸੰਚਾਰ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।  ਸਿੱਖ ਆਪਣਾ ਕੜਾ  ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਕਾਰਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਚਣ ਲਈ ਕੜਾ ਦਿੱਤਾ ।



ਇਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ । ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਨਹੀਂ ਉਠਣੇ ਚਾਹੀਦੇ । 
ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨੀ ਸਿਖਾਈ ਤਾਂ ਕਿ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਕੜਾ  ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਸੇਧ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

4. ਕਛਹਿਰਾ :-  
                        ਸੀਲ ਜਤ ਕੀ ਕਛ ਪਹਿਰਿ ਪਕਿੜਓ ਹਿਥਆਰਾ ॥
                                                                                      -------- ਭਾਈ  ਗੁਰਦਾਸ ਸਿੰਘ ਵਾਰ ôñ ਪੌੜੀ ñõ
ਇਹ ਕਛਹਿਰਾ ਆਮ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਲੋਕ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ । ਪਰੰਪਰਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਸੂਤੀ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕਛਹਿਰਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ।



ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਸਿੱਖ ਯੋਧੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਸਵਾਰੀ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਲੜਦੇ ਸਮੇਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਢਕਿਆ ਰਹੇ ਅਤੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇਂ । ਫਿਰ ਕਛਹਿਰਾ ਪਹਿਨਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਬਣ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਵੀ ਇਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਸਿੱਖ ਕਛਹਿਰਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਛਹਿਰਾ  ਬਹੁਤ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਹੁੰਦਾ  ਹੈ ।

5. ਕਿਰਪਾਨ :- 
                    ਸ਼ਸਤਰ ਹੀਨ ਕਬਹੂ ਨਹਿ ਹੋਈ, ਰਿਹਤਵੰਤ ਖਾਲਸਾ ਸੋਈ ॥
                                                                                               ---------- ਰਹਿਤਨਾਮਾ  ਭਾਈ ਦੇਸਾ  ਸਿੰਘ 


ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਇੱਕ ਖੰਜਰ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਦੇ ਫ਼ਰਜ਼ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਵੇ।ਇਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਸਿੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਪਣੀ ਕਮਰ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਕਿਰਪਾਨ ਜਾਂ ਖੰਜਰ ਪਹਿਨਦਾ ਹੈ।



ਇਹ ਪੰਜ ਕਕਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 24 ਘੰਟੇ ਪਹਿਨਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਸੌਣ ਵੇਲੇ । ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਨਹਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਹ ਕਿਰਪਾਨ ਸਿਰ ਤੇ ਪੱਗ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕਦੇ ਵੀ ਇਸਦੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਖ 'ਬੁਰਾਈ' ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਰਪਾਨ ਸਿਰਫ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਅਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਉਸਦਾ ਹਥਿਆਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿਰਫ ਅਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।